Tuesday, May 5, 2015

Mizo hlaphuah thiam Laltanpuia (Sialsuk) chanchin


Sialsuk thlanmual a a thlan ah ti hian a in ziak a:
LALTANPUIA KUM-83
Pian ni :16 June 1915
Thih ni :8 April 1997
HLA PHUAH THIAM HMINGTHANG
Khuarel leh hringnun duhawmna chawi vul a; Zoram zalen hun nghaktu chu, a zaihla Zofate thinlungah cham reng mah se, a lei taksa chu hetah hian a zal
 Phuntu : Mizo Mipuite
Phun ni: 7 December 2012
Mizo fate zing a hlaphuah thiam kan neih te zing ami Pu Laltanpuia (Mi thenkhatin 'Sialsuk Laltanpuia' an tih thin) hi kum 1915 June ni 16 khan Sialsuk khua, Mizoram ah a lo piang a. Hrangchina (Chhakchhuak) leh Kapkungi (Ralte Siakeng) te fa 11 zinga a upa lam, a pathumna a ni. Amah hi palian inkhaithli thlerh thlawrh, pian tha tak, tlangval awmkhau leh hmeltha 5'10ft a sang a ni. Kutthem thiam tak leh hna uluk tak, hnang deh thiam tak, pa zaidam leh nelawm tak a ni. Pa zakzuk leh tawng tam lo, inngaitlawm em em leh dam dup mai a ni. Lehkhabu leh chanchinbu a chhiar peih em avangin eng thu leh hla pawh sawipui theih khawpa hriatna zau a ni a, cho chhuah tawh vek chuan kawm nuam tak leh tawng duh tak a ni.

Pu Laltanpuia te unau hi an mahni tawk a 'talent' nei tha tak anni a, hlaphuahthiam Romani te, ziakmi James Dokhuma te, mo lawmna hlafiam lar tak "Chheih raw khah, a lawi dawn e' tih phuah tu Lalngaihdami te, a hunlai a Aizawl nu lar leh tun thleng pawh a miten a chanchin an la sawi fo thin Darawtlovi (Darawti tia hriatlar) te anni hlawm. Tin, an unau zingah hian Thanghnuna chuan 1951 khan Asiam Games, New Delhi ah India aiawh in feikhawh (Javelin throw) ah a chhuak a, a ni hi Mizo zing a Asian Games a tel hmasaber ni hriat a ni.

Kum 1944 khan 'Zatlang lawi ang' tih hla lungrun zet a phuah chhan Sialsuk nula Rotluangi nen an innei a fa pahnih- Chuhthangi leh Laltinthanga an nei a, tu leh tuchhuan 20 chuang an nei a ni. A nupui Rotluangi hian November ni 28, 1982 ah a boral san a ni.

A hlaphuah zingah Zoramin vawiin thleng a kan la hriat lar zual deuh chu "Kan ram hi kan ram a ni" tih leh "I am dung ang" tih hla hi a ni awm e. "I am dun ang" tih hla hi "Aw Sialkhawpui" ti a hriat lar a ni a, tin, "Kan ram hi kan ram a ni" tih hla pawh hi a sa lartu pakhatin "Zoram hi kan ram a ni" ti a lo sak(sual) palh vang in a phuahdan tak aiin a dik hlel zawk hi hriat lar a ni ta hlauh zawk a ni. Tlar thum zai/hla chhiar tellovin Pu Laltanpuia hian hla 40 vel a phuah a ni. Pu Laltanpuia hla phuah te hi tunlaiin sak lar tawh loh tam tak awm mahse zirlaibu lamah pawl hniam atanga University thlengin Mizo thu leh hla lamah telh a la ni reng a ni.

Kum 1934, May ni 27 (Pathianni) khan a hlaphuah hmasak ber chu sap hla 'Dearest song' thluk hmangin a phuah a,  kum 1935 khan a ma irawm chhuak liau liau in "Zatlang lawi ang sakhming khuavela thang tur hi, Chham ang zal reng ila rianghlei ka chantawk..." tih chu a phuah chhuak a, chu chu lengzem hla a sap hla rim nam lo Mizo thluk leh hla a phuah hmasak ber ni a hriat a ni. Tin, Mizo zing ah lengzem hla phuah kawngah hian Pu Durra Chawngthu tih loah chuan Pu Laltanpuia hi a hmasaber ah ngaih a ni bawk.

Pu Laltanpuia hlaphuah te hi a tam zawk chu a nupui neih hnu kum 1955 hnu lam a mi deuh vek a ni. Hla  lam a a kut a hmui zual lai hian a nau kaihhruai thin te nen 'Awmhar Champion' pawl an indin a, chuta tel te chu "Berhvate" tiin an in sawi thin a ni. A hla phuah zingah hian lengzem, hla lenglawng leh kaihlek hla te chu kan hriat lar ber ber te an ni mai a, Vanram ngaih hla leh mitthi sunna hla pawh a phuah nual bawk a ni. Chawplehchilh a thlar thum zai/hla a phuah chhuak mai thei te hi amah hrechiangtu ten  'mi bik' a nih zia lantir tu a ni an ti fo thin a ni.

Amah Pu Tanpuia hi khawtlang lunglen la na em em mai a ni a, an kawmchhak tlang Chaihte tlang ah khua a chuan a, chu tlang atang chuan a hla tam zawk pawh hi a lo piang chhuak thin a ni. Ram leh hnam hmangaihtu, Zofate zalen hun tur nghakhlel em em tu a ni a, chu chu a hlaphuah leh ama nunah pawh langsar takin a hriat theih a ni.A hla phuah hnuhnun ber  ni a hriat chu, a fapa Laltinthanga fa hming koh, Lalchhawnkimi November ni 29, 1994  a boral sun nan a, hemi kum vek December thla a "Mamte, ka ui em che" tih a phuah chu a ni.

Mi lungleng leh Zoram hi ke a dinchhuah hun tur nghakhlel em em tu, 'Lungrual na hi ram leh hnam tan himna kulhpui ber a lo ni" titu Pu Laltanpuia chu kum 1997 April ni 8 khan Mizoram Upa Pawl Sialsuk Unit ten intihhlimna hun an hmanna tur a telve tur a chhuak chu  natlawk pawh awm chuang lovin an in awmna  Chaite tlang pang leh lamah chatuan mi ni tawh turin khawvel a chhuahsan hlen ta a ni. (A thih dan chanchin hi http://azararalte.blogspot.in/2015/01/i-zun-leng-ngaih-kei-zawng-parte-ral.html ah chhiar theih a ni e.) A thih hian kum 83 mi a ni a, a thih ni tuk April ni 9, 1997 ah Sialsuk thlanmual ah vui liam a ni ta a ni.

 Source: Laltanpuia thu leh hla zirhona, Published by Laltanpuia Lungphun Committee 2012, Printed by Zorin Compugraphics, Aizawl.


Pu Laltanpuia hla phuah - Kan ram hi kan ram a ni

 
 Pu Laltanpuia hla phuah - Aw Sialkhawpui
Pu Laltanpuia hlaphuah - Sialsuk khaw kan hla

Dt.7.12.2012 khan Pu Laltanpuia hriatrengna lungphun hi Sialsuk Community Hall ah ropui takin neih a ni.


3 comments:

HRINGNUN ZIRLAI: HMEICHHE PAKHAT SA SEMCHHUAHNA HMUNA THAWK CHU

Ni khat chu hmeichhe pakhat sa semchhuahna hmuna thawk hi, a hna thawh tur a thawh zawh hnu chuan sa dahthatna/dahvawhna pindanah chuan va e...