Monday, September 3, 2018

Kar hla di nei te tana hriattur pawimawh chi - 5

I bialpa/bialnu nen khan hmun hranah in awm thin tiraw?

Ka hla di (distance relationship) nei te tan, in inhmangaihna vawn nun zelna atana mithiam ten thil tha an sawi hi lo chhiar ve rawh le:

1. Rinawm rawh:
Hmun hrana awm hian in rin tawn a har fo thin. Chuvangin thuruk zep engmah nei ngai suh. Zawhna inzawh a awm pawhin thudik tak hrilh thin ang che. I kawppui tan i rilru inhawng reng rawh se.

2. In tih dun theih ti thin rawh u:
Internet kal tlangin thil ti dun thin rawh u. Phone ah pawh inbiak hunbi neih atha. Midang te nen a chhuah vah dawnin inhrilh tawn hmasak a tha fo.

3. In ngaihsak tawn a pawimawh:
Hmun hrana awm chuan in ngaihsak reng a har fo. Mahse, i kawppui in engemaw thil a tawn changin ngaihsakin phur pui thin ang che.

4. Inbiak tawn a pawimawh:
Hmun hrana awm chuan inbiak pawh reng a harsa thin, chuvangin inbiak hunbi siam a tha. Phone call te, video call te, skype te leh lehkhathawn te a inbiakpawh fo a tha.

Thil in leisak tawn a inthawn tawn te pawh atha viau.

5. Sum khawl rawh:
Hmun hranah in awm dun a, inhmuh theihna turin i theih hram chuan sum khawl la, inhmuhna remchang awm tir thin ang che.

A tawp berah chuan rinawm tawn hi a pawimawh a, zing leh zan mutdawn a in wish tawn te hian inpawhna a ti pung thin.

(Heng thu te hi keima irawm chhuak a ziak ka ni lo a, internet a mithiam te ziak ka hmuh ang ang te ka chhiar a, chung te chu ka thiam ang angin ka rawn dahkhawm ta a ni.)

Saturday, September 1, 2018

INDIA HNAM PUANZAR (NATIONAL FLAG) CHANCHIN



-  Lalzarzoa,
Faculty, Department of History,
Pachhunga University College

Hnam puanzar hian ‘zalenna’ a entir an ti thin a, India pawh hian Kumpinu (British) laka zalenna a hmuh rual rualin amah in hnam puanzar (national flag) hran a nei nghal a ni. India hnam puanzar hi a saptawngin ‘tricolour’ an ti a, a vaitawngin ‘tiranga’ tiin an sawi thin bawk.

Kumpinu leh India hruaitute hnuhma
India in Kumpinu laka zalenna a sual chhoh lai vel khan India Lal te (Princely state ho) chuan  hnam puanzar chi hrang hrang anmahni rorelna hmun zelah an nei hrang thliah thliah thin. India rampum huap a hnam puanzar chikhat hman tur a rawt chhuak hmasatute chu Birtish sawrkar hruaitute anni a, India chu an thuhnuaiah an awp ta tih entirnan hnam puanzar hran hman an rel a ni. He rawtna lo chhuah chhan chu kum 1857 a India sipai ten Kumpinu sawrkar laka zalenna an sual avang ni a sawi a ni. British in India hnam puanzar an hman hi a tirah chuan tuna United Kingdom hnam puanzar ang deuh hian a sir veilamah ‘Union Jack’ lem leh a lai sir dinglamah ‘Star of India’ lem chhung a British Lallukhum chhungkhung a duan a ni.

Kum zabi 20-na tir lam a Edward VII lal a rawn nih khan tlem a India mipui te ngaihzawn theih tur a hnam puanzar siamthat duhna a rawn awm tan a.  British mi Indian Civil Service officer William Coldstream phei chuan India ram mila hnam puanzar siamthat aduh avangin nasa takin sawrkar ah rawtna a thlen a ni. Ani bakah hian India zalenna sualtu hmasate zinga mi  Bal Gangadhar Tilak,  Aurobindo Ghosh leh Bankim Chandra Chattopadhya te pawn Hindu Pathian lem behchhan a hnam puanzar siam an rawt ve bawk a, mahse an rawtna te chu India Muslim ten an pawmpui loh avangin tih hlawhtlin a ni ta lo a ni.

Bengal ram hmun hnih a then (Partition of Bengal) a nih kum 1905 khan zalenna sualtu thenkhat ten  India hnam puanzar thar an rawn siamchhuak a. Chu chu rawng chi thum - a chungberah a hring, alaiah a eng, a hnuaiberah a sen a ni a, a laia rawng engah ‘Vande Mataram’ tih a inziak a ni. Chumi chuan rampumah hman hlawh lo mahse Indian National Congress annual session ah hman lailawk a ni. Hemi hnu hian mi hran hran in hnam puanzar tur an rawn duang chhuak mahse rampum mipui te lungawina zan tura hman tak erawh a awm thei ta chuang lo a ni. Kum 1909 khan Madras Presidency Governor tanglai Lord Ampthill chuan ‘The Times of London’ chanchinbuah India rampum huap zo khawp hnam puanzar a awm loh thu leh mak a tih hial zawk thu a ziak nghe nghe.

Kum 1920 November ah League of Nations a India palai ten hnam puanzar neih an duh thu an sawi chuan British sawrkar beng a verh hle a, hei hian nasa takin India pual a hnam puanzar thar duan na turah kawng a rawn hawng ta a ni. Kum 1921 April thlaah Mahatma Gandhi chuan ama chanchinbu ‘Young India’ ah  India in hnam puanzar neih a mamawh zia a ziak a, hnam puanzar lai takah lasaina khawl lem awm se tiin rawtna a siam ta a ni. Gandhi hian a lem lo duang turin tun hmalama hnam puanzar atana a enchhinna tur 30 lai rawn duang chhuak tu Pingali Venkayya a ruat ta a ni.

Mahatma Gandhi rawtna anga siam hnam puanzar chu April ni 23, 1923 a Nagpur a Congress mi leh sa ten Jallianwalla Bagh hmun a nunna chantate pual hriatrengna hun an hmanah tar a ni a. Kum 1923 July thla a All India Congress Committee meeting chuan hnam puanzar hmang tangkaia zalenna sual chu uar leh zual a kalpui nise tiin an rel a. Hei hian India zalenna sualtute leh mipui inkarah hnam puanzar pawimawh a rawn siam chhuak nasa ta hle a ni. Gandhi rawtna anga siam hnam puanzar (Swaraj flag) hi a tir chuan Congress hruaitute thenkhat leh Muslim hruaitu thenkhat ten an pawm lem lo a mahse a hnulamah chuan zalenna sualna atana mipui ti pumkhattu thil tangkai tak niin an hre chho ve ta zel a ni.

Kumpinu sawrkar in pawmpui lo
India zalenna sualtu ten nasa taka hnam puanzar thar an hman tak avang leh ram puma a lar chhoh tak avangin British sawrkar pawhin an en liam mai mai thei ta lo.  British parliament ah pawh India ram a hnam puanzar hman dan uluk takin ngaihtuah a ni ta a, thupek siamin India ram a roreltu leh sawrkar peng hnuai awm engpawh in Gandhi te rawn duanchhuah hnam puanzar chu an zar a nih chuan sawrkar atanga tanpuina an dawng zawng zawng tih tawp sak anni ang tiin.

British sawrkar in hnam puanzar thar (Swaraj flag) chu hman khap mahsela India mipui te erawh chuan uar leh zual in an hmang chho ta miah miah a ni. Kum 1931 ah hnam puanzar thar (Swaraj flag) chu Indian National Congress chuan a pawmpuiin zalenna sualna hmanraw pawimawh takah an hmang tangkai ta zel a ni.

India hruaituten duh an thlang
India in zalenna a hmuh hmaa mipui aiawh te rorelna sangber Constituent Assembly chuan zalenna hmuh huna hnam puanzar tur thlang tur adhoc committee an ruat a. Rajendra Prasad a kaihhruaina hnuiah member 5 - Maulana Abul Kalam Azad, Sarojini Naidu, C. Rajagopalachari, K. M. Munshi leh B. R. Ambedkar te ruat anni. Anni ho hian July ni 4, 1947 ah Indian National Congress in hnam puanzar atana an hman mek rawng chi thum (a serthlumrawng, a var leh a hring inpawlh) chu tlem siam danglam in, a laiah lasaina khawl aiah chakra dah a hnam puanzar atana hman an rawn rawt chhuak ta a ni. Lasaina aia Chakra hman hi a hma a lo duang chhuak tu Mahatma Gandhi chu atir lamah chuan a lawm vak lo niin sawi a ni nghe nghe.

India hnam puanzar thar tur committee in an rawn rawt chu July ni 22, 1947 ah Jawaharlal Nehru chuan Constituent Assembly ah a pawmpui turin a pu lut ta a ni. Assembly chuan lungawi takin an pawm ta, a thlaleh August ni 15-a India in British laka zalenna a hmuh hnuah pawh he hnam puanzar hi vawiin thlengin hman a la ni ta zel a ni.

Aduangtu ber hi!
A hma lama kan sawi tawh angin India hnam puanzar tuna kan hman tak ber hi, a rawng rawn rawt chhuak tu ber chu Mahatma Gandhi a tih loh theih loh a ni. Amaherawh chu ani chu a rawtna siamtu mai a ni a, a taka a lem rawn duang chhuaktu chu Pingali Venkayya a ni. Amah hi Machilipatnam, Andhra Pradesh a mi a ni a, zalenna sualtu zing ami niin an khua Machilipatnam ah hian lo nei a eizawng thin anih bakah zirna in te pawh a din a ni. India tan a rohlu tak hnuchhiahtu Pingali Venkayya hi The Hindu chanchinbu in a tarlan dan chuan a huntawp lamah erawh chuan mi khawngaihthlak ta a ni a, ei tur mumal nei lo in July ni 4, 1963 khan putar kum 87 mi niin rethei takin a boral ta a ni. Sebo hnua sekawng khar hawng an sawi ang deuhin kum 2009 leh 2011 khan amah hriatreng nan hian sawrkar in postage stamp a siam chhuak tlaikhawhnu leh a ni.

CM leh I-day hnam puanzar kaihhnawih
Kum 1974 hmalam zawng khan India Independence Day ah hian state Chief Minister ten hnam puanzar an pawt pharh ngai lo a, Governor ten Republic Day leh Independence Day ah te hnam puanzar an pawt pharh mai thin a ni. Chutiang kalphung chu duhlo in, hmanni lawk a boralta DMK hruaitu M.Karunanidhi khan Tamil Nadu Chief  Minister a nih vawi 2-na lai kum 1974 February thlaah khan chutih lai a Prime Minister Indira Gandhi hnenah, Chief Minister ten Independence day a hnam puanzar an pawt pharh ve ngai lo chu a lungawiloh thu a thlen a. A thu thlen atanga thla 5-naah sawrkar laipui chuan state tin tan a thuchhuah siamin Republic Day ah Governor ten hnam puanzar an pawt pharh ang a, Independence Day ah chuan Chief Minister ten an pawt pharh ve tawh thung ang tiin a hriattirna an pechhuak ta a ni. Vawiin thlengin chu kalphung chu India state tinah zawm a lo ni ta zel a ni.

(He thuziak hi Vanglaini chanchinbu 15 August 2018 chhuakah tihchhuah a ni.)

NUN HLIMNA THURUK

A chang chuang hlim loh riau hun i nei thin tiraw? A chhan ber sawi tur hre silo a lungawiloh chang pawh i nei thin ngei ang.

Thil ho te teah te i thinrim ngawt zel em?

I nun kha han chhut vang vang la i hlim thei a sin!

Hlim turin heng te hi lo ti ve chhin teh

1. THIL KHIRHPUI IN BUL TAN KHER ANGAI LO:
Hun rei tak hman ngai chi emaw, ngaihtuahna sen vak vak ngai lo in thil ho te in bul tan rawh le.

A hun takah mut tumin bul i tan thei,
A dang leh chu riltam lutuk i taksa awm tir suh.

2. I THINUR NIIN TLAKPUI SUH SE:
I muthilh hma in thaw han la vang vang la, i thinrim na te kha kalbo tir tum rawh. Anih loh pawh in thinrimna pai tun a mut ai chuan han an chhuah pui bawrh bawrh phawt mai teh.

3. A DER IN TI RAWH
Ngaihtuahna hi a takin a rawn zui thin an ti.

I nguai viau chuan hlim ber awm ang takin awm der vel phawt la.

Midang lakah thinrimna i neihna kha hmangaih awm takin han ngaihtuah vel chhin teh.

A tawpah chuan i thinrimna khan ziaawm lam a pang lo thei lo.

4. THIL MANHLA TAK TIH TUM RAWH:
Thil thar ti thin te hi an nun a hlim fo thin.

Infiamna i khelh ngai lo ti ve chhin teh.

I la tlawh loh hmun han tlawh ve ringawt teh.

Nangmah kha hei hi hlawhtling lo mah ila ka hlimpui tho tur a ni han in ti teh le.

Hlawhtlin pui tur engemaw tal theih tawp in han bei ve reng reng la.


5. THIL THA LO HLIMPUI TUM SUH:
Thil tha lo nia i hriat i tih thin kha hlimpui tum reng suh.

Reilo te i hlimpui a hnua inchhirna pe thin i tih fo thin kha bansan hmak rawh.

Zu i ina a tukah i inchhir a, sikret i zu a ahnuah i inchhir leh a, sahdah i hmuam a tha i ti silo, mi pawn an ti tho tiin i in hnem thin tiraw?

Han chawl det la, ka thil tih hian nun hlimna min pe em tih ngun takin han ngaihtuah vang vang teh le.


6. HLIMNA TUR THIL LEI CHHIN TEH:
Pawisa hian hlimna a lei thei lo an ti thin. Mahse maw han try ve reng reng teh.

I hriselna atana tha tur thil te, in chhungkaw tan a tangkai tur thil te han lei chhin teh le.

I unau zing a mi khan hlawhtlinna a nei emaw a birthday hunah nangmah pawhin i awh em em thil engemawni kha han present teh le, a rukin i hlim veng veng mai ang.

7. A THABER TIH KHER TUM SUH:
Mi thenkhat chuan an duh an hmuh in an lungawi mai a, thenkhat erawh chuan a kip a kawi an fiah vek phawt loh chuan an hlim thei thin lo.

Chuvangin a tha khat nia i hriat ah khan lungawi tum phawt mai rawh.

8. EXERCISE LA THIN RAWH:
I buai em em a exercise lakna hun i nei lo fo thin ang. Mahse, minute 10 tal ke in han kal chhuak ringawt teh, chu tal pawh chu a tha a sin.

9. SAWISEL/PHUNCHIAR SIM RAWH:
Engatinge chumi kha mi chu in lo tih loh ? Ka sawi ka sawi a in zawm lo ti fo lo khan, ni khat chauh engmah ka sawisel lo tiin han intiam teh.

I insum thei ngang dawn lo anih chuan thumal pakhat chauh sawiin i phun tur ai kha han sawi chhuak teh. Entirnan, engatinge bawnghnute in lo la chhuan loh fo ni? tia phun mai lo in, "bawnghnute" tih chauh a sawiin hrilh la, an hrethiam mai ang.

10. A  TAKIN NUNPUI TAWH RAWH LE: 
Mithiam te chuan mihring hlimna 40% hi chu amah leh amah a in control dan a zir in a lo awm thei a ni an ti.

Pathian hnena lawmthu sawi chungin tawngtai fo la, malsawmna i dawn te kha zan i mut hma in lawmthu sawiin tawngtai thin ang che.

A hun leh hmun a zir zel in i hlimna tur zawk chu nunpui turin duhthlanna siam thin la. Chu chuan i hlimna chu a rawn her chhuah pui fo dawn a lo a ni. 

Mi rilru hriat dan

Rilru lam zirmi (Psychologist) ten an ti:

1.Mi hi thilho te teah pawh a nuih luih vak vak chuan chhungrilah a khawhar rukna a nei tihna.

2. Mi damlohna pawh nei em em chuang silo a mut reng chuan a lungngai tih na.

3.Mi thilho te teah a phunnawia a lungawiloh fo chuan hmangaihtu a mamawh tihna.

4. Mi in damlohna pawh nei chuang silo a thil a ei that theihloh chuan a rilru a vei ruk tak leh hlauhthawn ruk a nei tih na.

5. Titi nikhua a mi a tawng that duh vaklo a, a tawng chhun ah rang deuh deuh a sawi chuan thil zep then an nei duh chawk.

6. Lunngaih viau chung pawh a nui lui hram hram thin te hi an rilru a puitling fo thin.

7. Nula/tlangval lengrei te hi midang aia rilru chak leh fing anni fo thin, chuvangin an tlukpui tur kawppui an van thin a ni.

8. Ni sa hnuai hun hmang tam te hi daihlim a awm thin te aiin an nun a hlim zawk an ti.

9. Mi hlim thei te hian ngaihzawng an hmu hma bik an ti a chhan pawh an hlimna khan midang a ti hlim thin a.

10. Mahni indahhniam thin 80% te hian midang sawisel an ching a, midang tih hnual an ching.

11. Mahni inrintawkna nei te hian midang an sawisel khat hle, thil anihna angin an ngaithiam mai zel a, an hlimpui fo thin.

Mi rilru puthmang hriat dan

Mi rilru put hmang hriat hi mi va bum tumna lam ni lo in mi hlawhtling ten an thiam em em an tangkangpui thin a ni.

Mi rilru puthmang hriat thiam hi hnathawh na hmun a thawhpui te nen a thawh honaah te, thian kawmnaah te leh pawl ho a tel thin te tan a tangkai em em a ni.

I hnathawhna hmunah emaw midang nen a thil tih ho ngai i neih hunah heng te hi  i ngaipawimawh thin dawnnia:

1. KUM INTHLAUHNA HRIATTHIAM
Mi an kum awm vel bawr va hriatthiam sakna hian an rilruah enge awm tih a hriat sak theih thin.

Thangthar te chuan hmaichhana inbiak ai chuan social media kal tlang a inbiak an  duh thin. Entirnan: FB, Instagram, Twitter etc.

Kum lama upa te chuan hmaichhan ngei a thil sawi pui an duh thin.

Chutianga an kum awm vel i hriat chuan an ngainat zawng leh an lawm zawng sawipui la emaw chumi hmang chuan be pawp la an rilru chhungril pawh an sawichhuak  duh thin. Kum lama upa te chu an hunlai awm ang te sawipui hmasa la an titi atangin an rilru put hmang i hre thei ang.

Chutihrual in thangthar zawk te chu tunlai thil lar lam te sawipui la an vei zawng leh ngainat zawng i hre thei ang.

2. A CHHUT HUNAH TAK CHHU RAWH
Mi rilru hriat dan kawng dang leh chu an rilru natna/hlimna hriat sak a ni.

Englam in nge an rilru tina thin emaw englam nge an thinlung ti hlim thin hriat sak la.

Chutiang ti tur chuan enge an chakna ber nia an chhal thin emaw engtin nge chona an hmachhawn thin te zawt la.

Anih loh pawhin i hun kal tawh a i rilru natna em em emaw thil dangdai deuh i lo paltlang tawh te sawipui la, chutiang lam hawi chu an lo tawng ve tawh ngei a an hrilh chhawng ve ngei ang che.

3. MIZIA HRIATCHIAN SAK
I hriatchian duh chu eng ang mizia nge a neih kha i hriatsak a, i lo chhinchhiah kar chuan an rilru i hriatsak theih thin ang.

Chutiang a an rilru i hriatsak duh chuan an nungchang i zirchian sak angai.

Mi thenkhat thuneihtu zawk nih duh chuan
an chibai sek ang che emaw chibai sem an  uar ang.

Mi fiamthu ngaina annih chuan an thusawi kar lakah mi tihder an uar tlangpui ang.

An mizia i hriat chian tawh chuan an rilru puthmang awm ang tlangpui chu awlsam takin i hre thei ang.

4. AN TAKSA AWMDAN NGAIHVEN ANG CHE
Ka a inbe lo a an taksa awmdan enin mi rilu hi a hriat theih bawk.

Mi a thlek deuh ngar tawh chuan thildang  tih tur a nei tih hria la.

An zi mar emaw hnuailam an bih emaw an awmsawn deuh chuan i thilsawi kha an lawm hran lo tih i hre dawnnia.

Mi i va biak a awki thlak miah lo alo chhan che chuan i thil sawi kha an tui lutuk lo tih a hriat theih.

I thil sawi lai a a lo enkar che a a rawn thut/kal hnaih chuan an tuipui hle che tihna a ni.

5. MI THIL SAWI NGAIHTHLAK THIAM
Mi rilru i hriat duh tak tak chuan an thilsawi i chhinchhiah kar bakah sawi awm tak an sawi loh pawh i lo hriatthiam angai.

Thil engemaw sawi ngei ngei tura i rin a  sawi miah loh chuan chulam chu a ngaina lo emaw a rilru pekna lo lam ani tih i hre thei ang.

Awki zawi deuh sap a thil an sawi chuan an thil sawi kha uluk taka lo ngaithla a hre ve tur che in a duh tihna a ni.

Vin deuh thak a biak che chuan hre ngei ngei tura a duh che i hriat loh avanga  lawm lo emaw a hnuaichhiah deuh che tihna a ni.

Thil pawimawh bikah chuan i va hrilh tur khan a lo khawngaih che emaw lo hriatthiam pui che i duh chuan hmaichhan ah ngei sawi thin la, a remloh pawn message thawn lo in phone call ngeiin hrilh la. Chu chuan i sawi duh lo ngaithla tu tan i ngaipawimawh a ni tih a lo hrethiam thin ang.

Hringnun awmzia hrilhfiahna

1. "Hringnun hi mawlmang tak a ni a, mahse, a ti buaichuar turin tan kan khawh tlat zawk a ni." - Confucius

2. "Nun tumna hi khawvel a thil vang ber te  zing a mi a ni. Mi tam zawk hi chu kan nung ve tawp a, chu zawng chu a ni e." Oscar Wilde

3. "Hringnun hi dinna ngai a din rengna ni lo in hma lam pan a kalna zawk a ni." Ralph Waldo Emerson

4. "Hringnun inenfiah ngai lo chu nung turin a hlu tawk lo." Socrates


5. "I hun neih hi tiamchin nei a ni, chuvangin midangte ring a nung mai mai chungin i hun thehral suh ang che. " Steve Jobs

6. "I nunna atan mawhphurhna pawm ang che. Midang nilo in nangmah ngei kha i kal duhna a kal tir thei tu che i ni tih in hre reng thin ang che." Les Brown

7. "Hringnun hi nangmah va in zawn chhuahna na ni lo in mahni induan chhuahna zawk a ni. George Bernard Shaw

8. "He hringnunah hian hlimna pakhat chiah a awm a, chu chu hmangaih tu nih leh hmangaih nih hi a ni." George Sand

9."Keimah chiah in ka nun hi ka thlak danglam thei, midang tumah in min tihsak thei lo e." Carol Burnett

10. "Hringnun 10% hi i nun a lo thleng a ni a, 90% erawh chu engtiang in nge i lo hmachhawn thin tihah a in nghat." Charles R.Swindoll

Thawnthu zirtir nei tha: Mipa naupang leh a lunghlu.


Ni khat chu mipa naupang hian a pa hnenah a nun hlutna hi enge tih a zawt a. Apa chuan a zawhna chu chhang lo lung pakhat a la chhuak a, chu chu bazar a va hralh turin a hrilh a. Mi tupawhin a man an zawh che chuan i kut zungtang 2 hmuh la thudang engmah sawi suh ang che a ti a.

Mipa naupang chu bazarah chuan ava kal ta a, nu pakhat hian a lung ken chu engzat man nge tih a lo zawt ta a, a huana dah a duh thu a lo hrilh bawk a, mipa naupang chuan engmah a sawi lo a, a kut zungtang 2 chu a hmuh ringawt a. Chu nu chuan Rs.2 man maw, ka lo lei ang a ti a.

Mipa naupang chu inah a haw ta a, a pa hnenah chuan nu pakhat in Rs.2 a lei a duh thu chu a hrilh ta a.

A pa chuan, ka fapa,he lung hi museum a kalpui tur che in ka duh a ni a ti leh a, miin a man an lo zawh che chuan, engmah sawi lo la, i kutzung tang 2 i hmuh ringawt dawnnia a ti a.

Mipa naupang chuan lung chu museumah chuan ava kalpui leh ta a. mipa pakhat hian a lung keng chu leisak a duh a, mipa naupang chuan engmah a sawi lo a, a kut zungtang 2 chu a hmuh ringawt a. Chupa chuan Rs.200 man maw? ka lo lei ang a ti a.

Mipa naupang chu inah a haw ta a, a pa hnenah chuan mipa pakhat in Rs.200 a lei a duh thu chu a hrilh ta a.

Apa chuan ka fapa a tawp nan he lung hi lunghlu zawrhnaah va kalpui leh tur che in ka duh che a ni a ti a. A neitupa hnenah chuan entir ringawt la thildang engmah sawi suh ang che a ti a. Aman a lo zawh che chuan engmah sawi lo i kut zungtang 2 kha i hmuh leh dawnnia a ti a.

Mipa naupang chu lunghlu zawrhna dawrah chuan a va kal leh ta a, dawrneitupa chu  a lung ken chu a hmuh a. Ani chuan "khawiah nge hetiang lung hlu lutuk hi i hmuh ni? khawvel a lunghlu vangber pawl a nih hi..ka nei ngei tur a ni, engzat in nge i hralh phal?" a lo ti a.

Mipa naupang chuang engmah sawi lo a kut zungtang 2 chu a hmuh a, awle, Rs.Nuai 2 in ka lo lei ang a ti a.

Mipa naupang chuan engtia chhan tur  nge  a hre lo a, a pa bulah bawk chuan a tlan haw leh ta a.

Apa bulah chuan mipakhat in Rs. Nuai 2  a lei duh thu chu a va hrilh a.

Apa chuan a fapa hnenah chuan, "Ka fapa,  ti khan i nun hlut dan chu i hrethiam tawh em?" a ti a.

Khawi atanga  lo kal nge i nih tih te, i pianna hmun te, i vunrawng te,in pawisa neih zat te hi a pawimawh ber a ni lo a.
A pawimawh ber zawk chu khawi hmunah nge nangmah kha i inawm tir dawn tih zawk hi a ni.

Tute hual velah nge i awm a, nangmah kha  engtinnge i in chawikan dawn le?

I hringnung kha lung Rs.2 man hu lek a hluah i i ngai thin em, anih loh pawhin Rs.2 man hu lek a hmu thin che bulah i nun i lo hmang thin pawh a ni thei e. Nimahsela, mi tupawh hian kan chhungril ah hian lunghlu thami ang a hlutna ka nei vek a.

Keimah ni a hlutna awm hmuthiam tur kan  bul vela awm tur te thlang tu chu keimahni theuh hi kan lo ni.

Keimahni zawk hi bazar a va inzuar satliah tur nge kan nih a, kan hlutna hrethiam tu lunghlu dawr ah zawk in zuar tur kan nih le? 

Chutiang bawk chuan midang te pawh anmahni  theuhah hian hlutna awm  a, chu hrethiam turin keimahni bawk hian kan thlan sak a ngai a. Midang te pawh anmahni theuhah lunghlu a awm a ni tih hrilh hre turin i tanpui thei reng a ni.

I bul vela awm tur te chu ngun takin thlang thin la, chu chuan in hringnunah danglamna a thlen ngei ang che.


A video ngaithla duh tan:

HRINGNUN ZIRLAI: HMEICHHE PAKHAT SA SEMCHHUAHNA HMUNA THAWK CHU

Ni khat chu hmeichhe pakhat sa semchhuahna hmuna thawk hi, a hna thawh tur a thawh zawh hnu chuan sa dahthatna/dahvawhna pindanah chuan va e...