 |
| Aizawl, Mizoram |
High Sikul a Mizo subject ah
khan ‘Ze Nghet’ tih kan zir thin a, a ziaktu ka hre chiah tawh lova
mahse zirtirnei tha tak ani tih erawh ka hrereng thin. Mizo te hi kan
nunphung ah hian nawlpui a lak in mi pangngai fe fe a ngaih te pawh hi
rin ai hian kan pan ru leh tlat thin. Hei hian kawng tam tak ah kan
nihtur min nih tir lovin min ti hnufum ve fo thin a ni.
Sakhuana lam thir ila a hnampum deuh thaw a Kristian ni si hi mahni lawina Kohhran leh thurin pawh hre mang barh lo, mahni kohhran inrelbawl dan leh kalphung pawh mumal a hre lo kan ni nawk zel. Tunnai lawk khan thian pahnih hnen atangin text message tum hnih ngawt ka dawng a “Lal Isua a lo kal leh dawn, he thu hi i thian mi panga hnen ah tal i thawn darh tur a ni, i thawn darh loh chuan kum nga chhung i chungah vanduaina leh hnuingil lohna a thleg ang a, i thil tih tumah i tluang thei lovang, i thawn darh erawh chuan naktuk atang pawn i thil tih tumah hlawhtlinna i dawng nghal thei ang, he thu hi ngainep suh, Pathian aw i hnar thei lovang, i thu dawn hi Kerala Biak In pakhat atanga lo kal a ni e” tih a ni a. Min rawn thawn tu pakhat hnenah chuan “Hlauthawng duh suh Bible ah sms in lo inthawn darh rawh u, in thawn darh loh chuan.. .. tih sawi a awm pawh ka hre lo, kan rinna te hi Pathian duh dan ani em tih ngaihtuah zawk la i buai lovang” tiin ka thawn let a, a hnu leh a mi chu chhan let chi ah pawh ka ngai zui duh ta lo. Min rawn thawn tut e hi zirna lamah pawh mi pangngai tak vantlang chunglam ti a sawi theih anni si a, an buaina a ho mang e aw ka ti mai a. Ngaihtuahna ah chuan anni pawh hetiang in a ti buai a nih chuan mipui nawlpui chu kan la ngaihtuah awm mange tih hi erawh a awm reng mai.
He ka sms dawn ka thawn darh ve loh avang hian Lal Isua lo kal lehna ka ngainep in ka ring lo tih na lam ni lovin, Pathian thu kan lak dan leh engemaw hlek a kan lo buai ve ngawt zel zawk hi ani ka buaina zawk chu. Lal Isua chu a lo kal leh ngei dawn tih hi ka ring nghet bur chutah chuan ka sms ka thawn darh loh vanga ka chunga vanduaina a lo thlen ka ring lo hul hual a, ka thawn darh vanga vanneihna ka chan thut pawh ka beisei chuang hauh lo. Bible thu hi ka rinna atan a him tawk a, a bak zirtirna dang hi chuan kei rinna chak lo ve tak hi min tibuai em em lo. Mahse, engatinge a nawlpui hian tlema boruak thar leh thu dangdai a lo thlen chang te hian kan buai fo mai le? Chhan hrang hrang sawi tur a awm teuh thei ang, keimah ah erawh chuan Mizo te hi a nawlpuiin thil kan chik tak tak peih lova, thudik/thuchiang zawk hre turin kan bel chiang peih lova chu ai chuan mi sawi/midang tih chhut chiang mang hlei lovin kan lo pawm pui ve ngawt zel niin a hriat.
Nguntakin chhut ila, kan hnamin Kristianna kan pawm chak dan lutuk te hi mihring rilru a chhut chuan a ngaihthat thlak loh mah mah zawk ni te hian a hriat thin. Missionary an lo kal a kum 100 em pawh a vei hma in za ah za kan hmin duak mai anih kha. Thlarau thianghlim hnathawh anih chuan sawi phak rual loh ah dah tha ila. Mahse, kan nihphung dik tak a lang chiangin a hriat tho mai. Heti taka rilru chak thenawmpa/thiante tih anih chuan a phuk a phak pawh hre lova zui ve mai thin kan nih vang hi a niang vawiin thlenga sakhua na lamah pawh rinna leh zirtirna hrang hrang ten min chhem awn leh dual dual mai thin a, kohhran leh pawl hrang hrang te kan tam em em mai ni.
Sakhuana lam chauh loh pawh thil dang kan nitin nunphung hrang hrang ah te kan ze ngheh loh zia leh kan la dawrawm zia te pawh sawi tur tam tak a awm teuh mai. Tunhnai hian chhiarpui (Census) neih mek a ni a, Mizoram hmun tam tak ah he chhiarpui ah hian tel duh lo an awm thu te hriat a ni. An tel duh loh chhan lah chu sakawlh nen a in lai chinna nei an hriat vang a ni awm e. A awlsam zawngin sawi ila he 'National Population Register (NPR)' ah hian 'Unique Identification Number (UID)' hmangin sawrkar in khua leh tui te min chhianchhiah a duh a, India ram a awm khua leh tui kan nih avangin ram venhimnan leh dan lova rawn lut ru thin te chhuichhuah a awlsam zawk na tur atan te a tangkang beisei vangin sum tam tak sengin buatsaih a ni a, chu chu ania lawm tia lo zawm ve mai awm tak kha kan sawi sakawlh zo ta vek mai a ni. Sakawlh a lo nita anih chuan India ram ah chauh sakawlh a awm dawn te pawh a ni mahna. Hman deuh lawk ah khan European Union pawisa hman tur ‘EURO' chu kan hmu sakawlh tawh bawk a, rual u deuh te sawi danin tunhma lam deuh khan Food & Civil Supply dept in ‘ration card’ an siam dawn tum pawh in an sawi sakawlh viau a ni awm e! Khawvel Kristian te zingah hian Sakawlh hmu hnem ber te pawh kan ni mai ang tih a hlauhthawn awm thin mang e.
Heng kan hlauhthawn thin leh kan buaina tam zawk hi chu nguntakin ngaihtuahna hmang ila, enge a nih a engvanga lo awm nge tih ngaihtuah in zir chiang thin ila chuan kan buaina tam tak hi chu kan pumpelh ngei ang. Keimahni in kan hrethiam lo anih pawn a hre awm leh rawn awm chi te zawtfiah ta thin ila kan buai ve hluai thin lem lovang. Mizo te hian ze nghet kan neih theih nan leh a phawvuak a kan buaina tam tak laka kan him theih nan chuan subject/discipline hrang hrang mithiam zawk leh hawiharh zawk te hi kut kuangkuah a thu mai mai thei an ni lo. A hrelo zawk te hnena zirtirna dik leh thudik zawk hrilh hriat a kawng dik kawhhmuh hi mitin hian kan tih tur ah ngai ila hma kan sawn ngei ang.
Tunhnai a sawkawlh kan hlauh em em pawh hi chanchinbu lamah leh TV lamah te a nihna tak sawifiah chu kan tlem leh viau si ang. Vanglaini website ah kan en chhin a 'Unique Identification Number (UID)' sawifiahna lam chu hmuh tur a vang pharh mai. Ka sawi tum tak zawk chu kan nitin chanchinbu sem chhuah tam berah pawh hmuh tur a awm mang loh lai hian a diklo zawk sawitu lam erawh chuan khawtin leh vengtin an dap leh lawi awm si a tih hi a ni. A hrechiang zawk leh thiam zawk te khawnge an awm tak ang le? An hriat loh vanga an hnampui te an buai lai hian sawifiah tum chuang lovin an uipui tui lian thlir ve mai mai tihna ani ang. Heng hunah tak hian alawm Mizoram hian mithiam kutchawl hi a ngah lutuk a pawina thin chu. Ngaihnep na lam nilovin a dik zawng a ziak/sawi peih ho lah tapchhak ti ti thiam kan tih ang chi thiamna sang nei lem lo hi a tam ber kan la ni bawk si, an thawhrimna leh an taimak na erawh ka ngaisang em em tho.
Mizo fate hian tunlai thil thleng leh a boruak awm dan ang zel a zirtirna dik pe thei tur mi thiam kan mamawh tak zet. Kan mithiam neih te lah hian an hnampui te tana nitin a kan nunphung a kan mamawh zirtirna tha pek tih lam ai chuan kutkuang kuah a awm a thlatin hlawh lak a material world lam a rual pawl em em nih bak hi rahbi min la sawn tir thei hrih bawk si lo. Chutih rualin Mizo mipui tam zawk hi mahni pawh a in zir fing zo lo kan ni bawk si, heti ringawt a kan kal anih chuan kan hnam hian puitlin lam aiin hniam lam a pan zel zawk ang. Mithiam zawk te zirtirna dik pe turin in tawmna puk atang khan lo zuang chhuak tawh rawh u le!
Sakhuana lam thir ila a hnampum deuh thaw a Kristian ni si hi mahni lawina Kohhran leh thurin pawh hre mang barh lo, mahni kohhran inrelbawl dan leh kalphung pawh mumal a hre lo kan ni nawk zel. Tunnai lawk khan thian pahnih hnen atangin text message tum hnih ngawt ka dawng a “Lal Isua a lo kal leh dawn, he thu hi i thian mi panga hnen ah tal i thawn darh tur a ni, i thawn darh loh chuan kum nga chhung i chungah vanduaina leh hnuingil lohna a thleg ang a, i thil tih tumah i tluang thei lovang, i thawn darh erawh chuan naktuk atang pawn i thil tih tumah hlawhtlinna i dawng nghal thei ang, he thu hi ngainep suh, Pathian aw i hnar thei lovang, i thu dawn hi Kerala Biak In pakhat atanga lo kal a ni e” tih a ni a. Min rawn thawn tu pakhat hnenah chuan “Hlauthawng duh suh Bible ah sms in lo inthawn darh rawh u, in thawn darh loh chuan.. .. tih sawi a awm pawh ka hre lo, kan rinna te hi Pathian duh dan ani em tih ngaihtuah zawk la i buai lovang” tiin ka thawn let a, a hnu leh a mi chu chhan let chi ah pawh ka ngai zui duh ta lo. Min rawn thawn tut e hi zirna lamah pawh mi pangngai tak vantlang chunglam ti a sawi theih anni si a, an buaina a ho mang e aw ka ti mai a. Ngaihtuahna ah chuan anni pawh hetiang in a ti buai a nih chuan mipui nawlpui chu kan la ngaihtuah awm mange tih hi erawh a awm reng mai.
He ka sms dawn ka thawn darh ve loh avang hian Lal Isua lo kal lehna ka ngainep in ka ring lo tih na lam ni lovin, Pathian thu kan lak dan leh engemaw hlek a kan lo buai ve ngawt zel zawk hi ani ka buaina zawk chu. Lal Isua chu a lo kal leh ngei dawn tih hi ka ring nghet bur chutah chuan ka sms ka thawn darh loh vanga ka chunga vanduaina a lo thlen ka ring lo hul hual a, ka thawn darh vanga vanneihna ka chan thut pawh ka beisei chuang hauh lo. Bible thu hi ka rinna atan a him tawk a, a bak zirtirna dang hi chuan kei rinna chak lo ve tak hi min tibuai em em lo. Mahse, engatinge a nawlpui hian tlema boruak thar leh thu dangdai a lo thlen chang te hian kan buai fo mai le? Chhan hrang hrang sawi tur a awm teuh thei ang, keimah ah erawh chuan Mizo te hi a nawlpuiin thil kan chik tak tak peih lova, thudik/thuchiang zawk hre turin kan bel chiang peih lova chu ai chuan mi sawi/midang tih chhut chiang mang hlei lovin kan lo pawm pui ve ngawt zel niin a hriat.
Nguntakin chhut ila, kan hnamin Kristianna kan pawm chak dan lutuk te hi mihring rilru a chhut chuan a ngaihthat thlak loh mah mah zawk ni te hian a hriat thin. Missionary an lo kal a kum 100 em pawh a vei hma in za ah za kan hmin duak mai anih kha. Thlarau thianghlim hnathawh anih chuan sawi phak rual loh ah dah tha ila. Mahse, kan nihphung dik tak a lang chiangin a hriat tho mai. Heti taka rilru chak thenawmpa/thiante tih anih chuan a phuk a phak pawh hre lova zui ve mai thin kan nih vang hi a niang vawiin thlenga sakhua na lamah pawh rinna leh zirtirna hrang hrang ten min chhem awn leh dual dual mai thin a, kohhran leh pawl hrang hrang te kan tam em em mai ni.
Sakhuana lam chauh loh pawh thil dang kan nitin nunphung hrang hrang ah te kan ze ngheh loh zia leh kan la dawrawm zia te pawh sawi tur tam tak a awm teuh mai. Tunhnai hian chhiarpui (Census) neih mek a ni a, Mizoram hmun tam tak ah he chhiarpui ah hian tel duh lo an awm thu te hriat a ni. An tel duh loh chhan lah chu sakawlh nen a in lai chinna nei an hriat vang a ni awm e. A awlsam zawngin sawi ila he 'National Population Register (NPR)' ah hian 'Unique Identification Number (UID)' hmangin sawrkar in khua leh tui te min chhianchhiah a duh a, India ram a awm khua leh tui kan nih avangin ram venhimnan leh dan lova rawn lut ru thin te chhuichhuah a awlsam zawk na tur atan te a tangkang beisei vangin sum tam tak sengin buatsaih a ni a, chu chu ania lawm tia lo zawm ve mai awm tak kha kan sawi sakawlh zo ta vek mai a ni. Sakawlh a lo nita anih chuan India ram ah chauh sakawlh a awm dawn te pawh a ni mahna. Hman deuh lawk ah khan European Union pawisa hman tur ‘EURO' chu kan hmu sakawlh tawh bawk a, rual u deuh te sawi danin tunhma lam deuh khan Food & Civil Supply dept in ‘ration card’ an siam dawn tum pawh in an sawi sakawlh viau a ni awm e! Khawvel Kristian te zingah hian Sakawlh hmu hnem ber te pawh kan ni mai ang tih a hlauhthawn awm thin mang e.
Heng kan hlauhthawn thin leh kan buaina tam zawk hi chu nguntakin ngaihtuahna hmang ila, enge a nih a engvanga lo awm nge tih ngaihtuah in zir chiang thin ila chuan kan buaina tam tak hi chu kan pumpelh ngei ang. Keimahni in kan hrethiam lo anih pawn a hre awm leh rawn awm chi te zawtfiah ta thin ila kan buai ve hluai thin lem lovang. Mizo te hian ze nghet kan neih theih nan leh a phawvuak a kan buaina tam tak laka kan him theih nan chuan subject/discipline hrang hrang mithiam zawk leh hawiharh zawk te hi kut kuangkuah a thu mai mai thei an ni lo. A hrelo zawk te hnena zirtirna dik leh thudik zawk hrilh hriat a kawng dik kawhhmuh hi mitin hian kan tih tur ah ngai ila hma kan sawn ngei ang.
Tunhnai a sawkawlh kan hlauh em em pawh hi chanchinbu lamah leh TV lamah te a nihna tak sawifiah chu kan tlem leh viau si ang. Vanglaini website ah kan en chhin a 'Unique Identification Number (UID)' sawifiahna lam chu hmuh tur a vang pharh mai. Ka sawi tum tak zawk chu kan nitin chanchinbu sem chhuah tam berah pawh hmuh tur a awm mang loh lai hian a diklo zawk sawitu lam erawh chuan khawtin leh vengtin an dap leh lawi awm si a tih hi a ni. A hrechiang zawk leh thiam zawk te khawnge an awm tak ang le? An hriat loh vanga an hnampui te an buai lai hian sawifiah tum chuang lovin an uipui tui lian thlir ve mai mai tihna ani ang. Heng hunah tak hian alawm Mizoram hian mithiam kutchawl hi a ngah lutuk a pawina thin chu. Ngaihnep na lam nilovin a dik zawng a ziak/sawi peih ho lah tapchhak ti ti thiam kan tih ang chi thiamna sang nei lem lo hi a tam ber kan la ni bawk si, an thawhrimna leh an taimak na erawh ka ngaisang em em tho.
Mizo fate hian tunlai thil thleng leh a boruak awm dan ang zel a zirtirna dik pe thei tur mi thiam kan mamawh tak zet. Kan mithiam neih te lah hian an hnampui te tana nitin a kan nunphung a kan mamawh zirtirna tha pek tih lam ai chuan kutkuang kuah a awm a thlatin hlawh lak a material world lam a rual pawl em em nih bak hi rahbi min la sawn tir thei hrih bawk si lo. Chutih rualin Mizo mipui tam zawk hi mahni pawh a in zir fing zo lo kan ni bawk si, heti ringawt a kan kal anih chuan kan hnam hian puitlin lam aiin hniam lam a pan zel zawk ang. Mithiam zawk te zirtirna dik pe turin in tawmna puk atang khan lo zuang chhuak tawh rawh u le!
No comments:
Post a Comment